Jerzy Wilhelm legnicki

---

Życiorys

Jerzy Wilhelm legnicki przyszedł na świat 29 września 1660 roku na zamku w Oławie. Jego ojciec, który przez długi czas przebywał na emigracji w Rzeczypospolitej w trakcie wojny trzydziestoletniej, po abdykacji Jana Kazimierza snuł plany dotyczące ubiegania się o tron Polski. Z tego względu chciał, aby syn nosił imię Piast, jednak duchowieństwo kalwińskie wyraziło sprzeciw, uznając to za nawrót do pogaństwa. Ostatecznie Jerzy Wilhelm przyjął imię po swoim stryju, Jerzym III, oraz elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma.

Po śmierci stryjów, Jerzego III Brzeskiego oraz Ludwika IV Legnickiego, w latach 1663-1664, Jerzy Wilhelm stał się jedynym spadkobiercą ojca w dużym księstwie legnicko-brzeskim. Od najmłodszych lat kształcił się w duchu kalwińskim, a nad jego edukacją czuwali marszałek legnickiego dworu, Fryderyk Bohme, oraz lekarz, Henryk Martini. Młody książę wyniósł z tego okresu znajomość wielu języków, takich jak niemiecki, francuski, łacina, włoski, hiszpański i polski, przy czym ojciec kładł nacisk na jego umiejętności w języku polskim.

Oprócz nauki języków, Jerzy Wilhelm zdobywał wiedzę z zakresu matematyki, fizyki, astronomii, teologii, filozofii oraz retoryki. Uczył się także umiejętności praktycznych, takich jak jazda konna, fechtunek i taniec. Dzień przed śmiercią ojca w 1672 r. został wysłany przez matkę, regentkę (zgodnie z testamentem męża, miała zarządzać księstwem do momentu osiągnięcia przez syna pełnoletności), na studia do Frankfurtu nad Odrą. Plany te jednak nie zostały zrealizowane. Młody książę potajemnie powrócił do Brzegu ze względu na niepokojące zmiany zachodzące w księstwie.

Księżna Ludwika, znana z upodobań do francuskiej kultury, wprowadziła do dworu Francuzów jako zastępców dla dworzan męża. W jej otoczeniu zaczęli się pojawiać jezuici, co budziło nieufność wśród lokalnych luteranów i kalwinów. Protestanckie stany legnicko-brzeskie były również oburzone zgodą księżnej na potajemny ślub córki Karoliny z cesarskim oficerem, katolikiem, księciem z rodu Schleswig-Holstein-Sonderburg-Wiesenburg.

Formalne objęcie władzy przez Jerzego Wilhelma miało miejsce 14 marca 1675 roku, gdy na dworze cesarza Leopolda I w Wiedniu złożył hołd lenny. Młody książę, mając zaledwie 15 lat, zrobił świetne wrażenie, co zaowocowało dostrzegieniem jego wybitnych zdolności, znajomości języków oraz dojrzałości umysłowej. Po powrocie do księstwa został przyjęty z entuzjazmem przez poddanych, natomiast Ludwika Anhalt-Dessau musiała opuścić władanie księstwem.

Jednakże dobrze rokujące rządy Jerzego Wilhelma zostały przerwane przez jego nagłą śmierć. Od najmłodszych lat pasjonował się myślistwem, jako 12-latek zorganizował bractwo łowieckie „Złoty Jeleń” i ustanowił Order Złotego Jelenia. W dniu św. Huberta zorganizował tradycyjne polowanie na jelenie, podczas którego nabawił się silnej gorączki. Osłabiony, przetrzymywał go w chłopskiej chacie w Kościerzycach, gdzie przez dzieci gospodarza zaraził się ospą. Przewieziony do Brzegu, zmarł rankiem 21 listopada 1675 roku. Pochowano go w kościele Świętego Jana w Legnicy.

Po śmierci Jerzego Wilhelma księstwo legnicko-brzeskie stało się częścią domeny cesarskiej i przeszło w ręce Habsburgów. Zgłaszał pretensje do spadku potomek stryja Jerzego Wilhelma, hrabia August legnicki, jednak bezskutecznie. Właściwym zarządem do 1680 roku, czyli śmierci Ludwiki z Anhaltu-Dessau, pozostawał Wołów w jej rękach. Córka księżnej, Karolina, ostatnia przedstawicielka rodu Piastów, zmarła w 1707 roku.

Upamiętnienie

W obliczu straty swojego syna, księżna Ludwika uwolniła swój ból w coś, co miało na zawsze upamiętnić dynastię Piastów. W Legnicy ufundowałamauzoleum, w którym strzegą się resztki ostatnich przedstawicieli tego majestatycznego rodu. W jego wnętrzu spoczywa sarkofag z ciałem Jerzego Wilhelma, obok trumien jego rodziców – Chrystiana oraz Ludwiki.

Na pamiątkę narodzin Jerzego Wilhelma, utalentowany Andreas Gryphius, prominentny poeta epoki baroku, skomponował dzieło teatralne zatytułowane „Piastus”. To dzieło przyczyniło się do dalszego upowszechnienia nazwiska Jerzy Wilhelm. Andreas Gryphius w tym kontekście zyskał znaczące miejsce w kulturze.

W 1975 roku, z okazji trzechsetnej rocznicy jego śmierci, miała miejsce szczególna uroczystość. Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego, wespół z Towarzystwem Przyjaciół Nauk w Legnicy oraz Towarzystwem Miłośników Ziemi Brzeskiej, zorganizował ogólnopolską sesję historyczną. Obchody trwały od 21 do 23 listopada, obejmując dwa miasta: Wrocław oraz Legnicę, a także Brzeg. Instytut Historyczny Uniwersytetu Wrocławskiego odegrał kluczową rolę w tych wydarzeniach.

Imię Jerzego Wilhelma nosiło również Gimnazjum nr 5 w Legnicy, które mieściło się przy ul. Chojnowskiej. Jednak w wyniku reformy edukacyjnej, niestety, szkoła ta została zlikwidowana w 2017 roku, co stanowiło smutny epilog dla jego dziedzictwa.

---

Oceń: Jerzy Wilhelm legnicki

---